مدیریت بحران و پدافند غیر عامل در محور فرهنگی - تاریخی بازار(مطالعه موردی: بازار شهر اصفهان)

بازارهای سنتی در شهرهای ایرانی و اسلامی به عنوان ستون فقرات و قلب تپنده شهر محسوب می گردند. بازار اصفهان مانند سایر بازارهای قدیمی و سنتی ایران، یکی از مراکز مهم تجاری و بازرگانی اصفهان و حتی ایران است و در مرکز بافت قدیمی شهر قرار دارد . امروزه با افزایش بی رویه جمعیت و توسعه شهری و با توجه به قدیمی بودن بازار و بافت درهم تنیده و مسیرهای باریک، آسیب پذیری آن افزایش یافته است و درصورت بروز خطراتی همچون آتش سوزی ، ترکیدگی لوله آب ، انفجار خطوط گاز ، زلزله و حتی مخاطرات انسانی نظیر بحرانهای اجتماعی به مشکلی بسیار اساسی تبدیل می گردد . از آن جایی که موضوع تأمین ایمنی شهرها و شهروندان در برابر انواع مخاطرات ، یکی از اهداف اصلی برنامه ریزی شهری است و با توجه به نقش مهم و سازنده بازار سنتی اصفهان به عنوان قطب اقتصادی، همچنین استقرار مراکز مهم مذهبی و تاریخی، در فضاهای پیرامونی بازار، اهمیت آن را دوچندان نموده، در پژوهش حاضر به بررسی مدیریت بحران بازار و اقدامات پدافندی لازم قبل از هرگونه بحران پرداخته شده است. هدف از این پژوهش، تحلیل فضایی مدیریت بحران و پدافند غیر عامل در محور فرهنگی- تاریخی بازارسنتی شهر اصفهان می باشد. این گونه اقدامات بیشتر مربوط به مرحله مدیریت پیش از بحران است تا گامی هر چند ناچیز در برابر خطرات احتمالی برداشته شود. روش این پژوهش، توصیفی - تحلیلی و پیمایشی است. قلمرو پژوهش، واحدهای تجاری و خدماتی بازار اصفهان، از بازارچه حسن آباد در جنوب شرق میدان امام تا بازار مجاور مسجد جامع در شمال غربی این محدوده از شهر اصفهان است. داده های موجود با استفاده از منابع کتابخانه ای و اینترنتی، برداشت میدانی واحد به واحد تجاری و تمام عناصر تاریخی گردآوری شده است. سپس با پیاده سازی این عناصر بر روی نقشه های مبنای شهرداری اصفهان نقشه های وضع موجود به دست آمد . این عملیات با استفاده ازgps تدقیق شده، سپس با بهره گیری از عملیات ژئورفرنس در محیط نرم افزار arc/gisوارد گردید. در نهایت با دو بار خروجی گرفتن از نقشه ها و بازپیمایش ، اشکالات احتمالی برطرف گردید و مبنای طبقه بندی و تحلیلهای بعدی قرار گرفت. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد: بیشتر فضاهای کالبدی بازار از وضعیت مناسبی برخوردار نیست و قدمت 70? از بناهای پیرامون بازار بیش از 30 سال است. این قدمت در مورد بازار اصفهان به بیش از دویست سال و حتی به دوره صفویه هم می رسد. کیفیت کالبدی این عرصه، نیز نامناسب است. شبکه دسترسی در محدوده بازار از کارآیی لازم در مواقع بحران، برخوردار نمی باشدو به دلیل کم بودن عرض معابر و تراکم بیش از حد انسان و وسایل نقلیه و انبوهش بیش از حد کالا ، در مواقع بحران، آسیب پذیری بازار افزایش می یابد و ضمن اینکه امداد و نجات را با مشکل مواجه می سازد، به معضلات امنیتی نیز دامن می زند. بازار از نظر مراکز امداد و نجات نیز از وضعیت مناسبی برخوردار نمی باشد، لذا در این پژوهش ضمن شناسایی کامل فضاهای کالبدی و طبقه بندی آنها در محیط gis با استفاده از تکنیکهای همپوشانی فازی و عادی و نیز با بهره گیری از تکنیکهای ورونوی ، تیسن، حریم سازی، نسبت به تولید نقشه های جدید و کاربردی از جمله نقشه آسیب پذیری محدوده بازار اقدام گردیده و با استفاده از اطلاعات شبکه معابر و سایر داده ها نسبت به مکان یابی مراکز ده گانه استقرارگاههای امداد و نجات در مداخل ورودی بازارها، اقدام لازم انجام گردیده و سپس محدوده بازار به ده زیر حوزه تحت پوشش این استقرارگاهها تقسیم گردید تا در مواقع بحران از قبل برنامه ریزی لازم صورت گرفته باشد. این نتایج با توجه به اتفاقات و حوادث آتش سوزی دوره آماری یک ساله در محدوده مورد مطالعه ، بهینه سازی گردید و در حال حاضر قابل استفاده برای برنامه ریزان می باشد تا در مواقع بروز بحران امدادرسانی به سرعت انجام گیرد. نتایج این پژوهش، اساساً با زبان نقشه و با بیان تصویری ارائه گردیده است.